Araştırmacılar, CRISPR teknolojisi kullanılarak genetiğiyle oynanmış olarak doğan bebeklerin korunması, incelenmesi ve bakımlarının yapılması için bir tesis kurulması gerektiğini düşünüyor.
Bundan üç yıl öncesinde Çin’de bilim insanları henüz doğmamış bebeklerin genetiği üzerinde birtakım oynamalar yapmış bu olay bilim dünyasında büyük yankı uyandırmıştı. Bebeklerin genetiğiyle oynayan Çinli bilim insanı He Jinzhou gen düzenleme teknolojisini usulsüz kullandığı gerekçesiyle 3 yıl hapis cezasına çarptırılırken, söz konusu bebeklere dair yapılan araştırmalarda bebeklerin erken yaşta ölebileceği ifade edilmişti.
Çin Sosyal Bilimler Akademisi'nde felsefe profesörü Qiu Renzong ve Huazhong Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nde biyoetikçi Lei Ruipeng, genleriyle oynanmış “CRISPR bebeklerinin" nasıl bakılacağını inceleyen bir araştırma düzenlediler.
Gen düzenleme işlemi sırasında hataların meydana gelmiş olabileceğinin iddia edildiği çalışmanın yazarları, çocukların genomlarının olası anormalliklere karşı düzenli olarak sıralanması ve analiz edilmesi gerektiğine inanıyor. Bununla birlikte çocukların gen düzenleme sürecindeki herhangi bir hatadan etkilenmemiş olabileceği belirten yazarlar, çocukların güvenliklerini sağlamak için düzenli genom izlemenin en iyi seçenek olabileceğini savunuyor.
Nature dergisine konuşan ve temennilerinin çocukların genleri üzerinde oynanmış olmalarından etkilenmemiş olmaları olduğunu ifade eden Qiu, yine de bundan emin olmalarının bir yolu olmadığını ifade ediyor.
Bu öneri oldukça büyük bir destek almış olsa da, bazı kişiler çocukların özelinin gereğinden fazla ihlal edilebileceğini düşünüyor. Konuya dair konuşan Alfred Deakin Enstitüsü'nden tıbbi antropolog Eben Kriksey, "Özel korumalar daha yoğun gözetime de dönüşebilir" şeklinde kaydediyor.
CRISPR-Cas9 genetikçilerin ve tıp araştırmacılarının, genomun çeşitli kısımlarına ekleme, çıkarma ya da DNA dizilimininde değişim yapmalarına olanak tanıyan özgün bir teknolojidir. Daha önceki tekniklerden daha hızlı, daha ucuz ve daha yüksek doğruluklu olup, geniş bir potansiyel uygulama yelpazesi vardır. Şu anda varolan en basit, çok yönlü ve duyarlı genetik manipülasyon yöntemi olduğundan, bilim dünyasında büyük ilgi görmektedir.
Nasıl işliyor?
CRISPR-Cas9 sistemi, DNA’da değişiklik (mutasyon) yaratan iki önemli molekülden oluşur:
Cas9 adlı bir enzim: Genomun belirli yerlerinden iki DNA iplikçiğini kesebilen “moleküler bir makas” görevi görür. Böylece DNA parçaları eklenebilir veya çıkarılabilir.
Rehber RNA (İng. guide RNA – gRNA) denilen bir RNA parçası: Daha uzun bir RNA iskeletin içindeki, önceden tasarlanmış küçük yaklaşık 20 bazlık bir RNA diziliminden oluşur. Uzun RNA iskeleti DNA’ya bağlanır ve önceden tasarlanmış dizilim Cas9’un genomun doğru noktasına gitmesine rehberlik eder. Böylece Cas9 enzimi doğru yerleri keser.
Rehber RNA, DNA’daki belirli bir dizilimi bulup bağlanmak için tasarlanır. Rehber RNA, genomdaki hedef DNA diziliminin bütünleyici RNA bazlarına sahiptir. Bunun anlamı, en azından kuramsal olarak, rehber RNA’nın genomda sadece hedef dizilime bağlanacağı demektir.
Cas9 rehber RNA’yı izleyerek, DNA’da ilgili yere gider ve DNA’nın iki iplikçiğinde de kesik oluşturur. Bu aşamada hücre DNA’nın hasar gördüğünü fark eder ve onarmaya çalışır.
Bilim insanları, DNA onarım mekanizmasını kullanarak, ilgilendikleri hücrenin bir ya da birden fazla geninde değişiklik yapabilirler.
Nasıl geliştirildi?
Bazı bakterilerin bünyelerinde CRISPR-Cas9 sistemine benzer bir gen düzenleme sistemi bulunur. Bakteriler bu sistemi işgalci patojenlere, örneğin virüslere karşı yanıt olarak kullanır; yani bir bağışıklık sistemi gibi.
CRISPR kullanarak, bakteriler virüs DNA’sından parçalar çıkarırlar ve bir daha saldıracak olursa virüsü tanımalarına ve savunmaya geçmelerine yardımcı olması için birazını saklarlar.
CRISPR hiç şüphesiz yaşam bilimlerindeki çalışmalara büyük bir ivme kazandıracaktır. Bu teknoloji ile çok kısa sürede sonuçlar alınmasının yanında maliyeti bakımından diğer teknolojilere göre çok daha uygun. Araştırmacılar, bu tekniğin hastalıklara etkili çözümler bulmak, dayanıklı bitkiler yetiştirmek ve hastalık nedeni olabilecek patojenler ile savaşmada önemli bir gelişme olduğu fikrindeler.
Comentarios