Komşusu Satürn ile benzerlikleri göz önüne alındığında, Jüpiter'in neden muhteşem, geniş bir görünür halka sistemine sahip olmadığını sormak doğal görünüyor.
Maalesef gerçek bu değil. Jüpiter'in halkaları olsa da, bunlar yalnızca Güneş tarafından arkadan aydınlatıldığında görülebilen ince, narin, dayanıksız tozlardır.
Yeni araştırmaya göre, bu halkalar gösterişten yoksun çünkü Jüpiter'in tıknaz Galilean uyduları, Satürn'ün çevresinde yaptıkları gibi kaya ve toz disklerinin birikmesini engelliyor.
California Riverside Üniversitesi'nden astrofizikçi Stephen Kane , "Jüpiter'in Satürn'ü utandıracak daha da şaşırtıcı halkalara sahip olmaması uzun zamandır beni rahatsız ediyor. Jüpiter onlara sahip olsaydı, bize daha da parlak görünürlerdi çünkü gezegen Satürn'den çok daha yakın." dedi.
Kane ve meslektaşı, UC Riverside'dan astrofizikçi Zhexing Li, Jüpiter'in tarihinin bir noktasında Jüpiter'in etrafında oluşan dev bir halka sistemi fikrini sorgulamak için, Jovian sisteminin yörüngesindeki nesnelerin bir dizi simülasyonunu gerçekleştirdi.
Bu simülasyonlar, Jüpiter'in yörünge hareketini ve Galilean uydularının hareketlerini hesaba kattı: Ganymede ( Merkür'den daha büyük ve Güneş Sistemindeki en büyük ay), Callisto, Io ve Avrupa… Ekip, bu karışıma bir halka sisteminin oluşmasının ne kadar sürebileceğini ekledi.
Araştırmacılar, bu modelleme altında Jüpiter'in Satürn tarzı halkalara sahip olamayacağını ve şimdiye kadar yapmış olma ihtimalinin düşük olduğunu söyledi.
Kane , "Devasa gezegenler, büyük halkalara sahip olmalarını engelleyen devasa aylar oluştururlar. Güneş Sistemimizdeki en büyük uydulardan biri olan Jüpiter'in Galilean uydularının, oluşabilecek büyük halkaları çok hızlı bir şekilde yok edeceğini bulduk." dedi.
Jüpiter'in halkaları, çoğunlukla, muhtemelen çarpma olaylarından uzaya fırlatılan malzeme de dahil olmak üzere, bazı uyduları tarafından fırlatılan tozdan yapılmıştır.
Satürn'ün halkaları ise çoğunlukla buzdan oluşur; belki kuyruklu yıldızlardan ya da asteroitlerden parçalar ya da Satürn'ün yerçekimi nedeniyle parçalanan ya da ejekta halka oluşturacak şekilde çarpışan buzlu bir ay…
Satürn'ün uydularının halkalarının şekillenmesinde ve korunmasında önemli bir rol oynadığını biliyoruz. Ancak yeterince büyük bir ay (ya da aylar) aynı zamanda kütleçekimsel olarak halkaları bozabilir ve buzu gezegen yörüngesinden çok uzaklara kadar fırlatabilir.
Satürn hepimizin halkalara sahip olduğunu düşündüğümüz gezegen olsa da, gezegenlerin etrafındaki halkalar aslında Güneş Sisteminde de oldukça yaygındır.
Jüpiter var, tabii az önce açıkladığımız gibi. Buz devleri Neptün ve Uranüs'ün her ikisi de ince toz halkalara sahiptir.
Uranüs de, yörünge ekseni yörünge düzlemine neredeyse paralel olacak şekilde, diğer gezegenlere göre yana yatıktır. Yüzüklerinin bir şekilde bununla ilgili olduğu düşünülüyor; ya bir şey Uranüs'e çarptı ve onu yana devirdi ya da bir zamanlar kesinlikle devasa halkaları vardı, bu da yana doğru eğilmesine neden olabilirdi.
Ve halkalar gezegenlerle sınırlı bile değil. Jüpiter ve Uranüs arasında yörüngede dönen Chariklo adlı yaklaşık 230 kilometre (143 mil) çapında küçük bir gövdenin halkaları var. Kuiper kuşağında Plüton ile takılan cüce gezegen Haumea da öyle. Simülasyonlar, buzlu cisimlerin etrafındaki halkaların, söz konusu cisimlerin yüzeyinden buzu kaldıran yerçekimi etkileşimleri ve çevresinde yörüngesel bir halka oluşturması nedeniyle nadir olmadığını göstermektedir.
Onları yeterince ayrıntılı inceleyebilirsek, bir gezegenin tarihinin belirli şiddet içeren yönlerini bir araya getirmek için halkalar kullanılabilir.
Kane , "Biz gökbilimciler için, onlar bir suç mahallinin duvarlarına sıçrayan kanlardır. Dev gezegenlerin halkalarına baktığımızda, bu malzemeyi oraya koymak için feci bir şey olduğunun kanıtı." dedi.
Kaynak: https://www.sciencealert.com/now-we-know-why-jupiter-doesn-t-have-big-glorious-rings-like-saturn