Kaos teorisi: Evren neden büyük, öngörülemeyen bir karmaşa...
Çünkü bazen bilim insanları bile masalarının dağınıklığı için bir bahaneye ihtiyaç duyarlar.
Kaos teorisi, başlangıç koşullarına bağlı süreçlerin evrimini açıklayan bir teoridir. İlk bakışta rastgele gibi görünen bazı süreçler, aslında altta yatan kalıplara ve karşılıklı bağımlılıklara dayalı olabilir.
Kaotik bir sistemin klasik örneği, ilk olarak matematikçi ve meteorolog Edward Lorenz tarafından vurgulanan "kelebek etkisi" olarak adlandırılır.
Lorenz, bir kasırganın bariz kaosunun, fırtınadan birkaç hafta önce kanatlarını çırpan bir kelebeğe bağlı olduğunu tasavvur etti. Başlangıç koşullarındaki neredeyse önemsiz değişiklikler, kaotik bir sistemin evrimi üzerinde dramatik ve öngörülemeyen etkilere sahip olabilir.
Kaos teorisinin anlaşılmasından yararlanan birkaç astronomi alanı vardır. Açık olan, gök cisimlerinin yerçekimi etkileşimidir. Böyle bir sistem kaotiktir ve gök cisimlerinin konumlarında veya hızlarında küçük bir hata veya küçük bozulmaların ortaya çıkması, sistemin uzun vadede tahmin edilemez olduğu anlamına gelir.
Dünyadaki hava durumu ve iklim, kaotik sistemlerin güzel örnekleridir. Benzer şekilde, Jüpiter'deki Büyük Kırmızı Leke gibi özellikler de kaotiktir. Bilim insanları, akışkanlar dinamiği ve bu büyük fırtına sistemini oluşturan kuvvetler hakkında iyi bir kavrayışa sahip olsalar da, oluşumu ve evrimi bu ilkelerden yola çıkılarak tahmin edilemez.
Evrende devam eden süreçlerin çoğu esasen kaotiktir. Yüklü parçacıkların hızlanması, kozmik ışınların yaratılması, manyetik alanların yapısı, yıldızlardaki nükleer reaksiyonlar, yıldızlararası uzaydaki kimyasal reaksiyonlar ve daha pek çok fenomen, kritik olarak başlangıç koşullarına bağlıdır. Nihayetinde, Evrenin kendisinin kaotik ve dolayısıyla öngörülemez olduğunu söylemek adil olur.
Kaynak: https://www.sciencefocus.com/science/chaos-theory-why-the-universe-is-a-massive-unpredictable-mess/
Comments