Ya tüm benlik duygusunu kaybedersen? Bir bedeniniz olduğunu biliyorsunuz, onu görebiliyorsunuz ama hissedemiyorsunuz. Felçli değilsiniz, sadece bakmadığınız sürece vücudunuzun hareket ettiğinin farkında değilsiniz. Ve sonra, yanlızca yoğun konsantrasyon ve kendi dikkatli gözünüz altında bir şeye uzanıp onu kavrayabilirsiniz. Ama bakmazsanız veya dikkat etmezseniz, nesne ya çok gevşek tuttuğunuz için elinizden kayar ya da o kadar şiddetli sıkarsınız ki parmak eklemleriniz kemik beyazına döner.
Yürürken, cildinizdeki, eklemlerdeki ve kaslardaki sensör alıcılar beyne, gözleriniz kapalı olsa veya ayaklarınıza bakmasanız bile sağ ayağınızın önünüzde olduğunun farkına varmanızı sağlayan sinyaller gönderir
Bedenlerimizi hissetme, onları bilinçsizce hissetme yeteneği, propriosepsiyon olarak bilinir. Bazen gizli duyu veya "altıncı his" olarak adlandırılır. Bizim için açık ve aşikar olan beş duyumuzun (görme, ses, koku, dokunma ve tat) aksine, kendi bedenlerimizi kontrol etme ve sahip olma duygusu gizlidir. Bir şeyler ters gitmediği sürece, genellikle bu hissin farkında olmayız.
Propriosepsiyon Nedir?
Propriosepsiyon, basitçe, vücudunuzun uzayda nerede olduğunun farkındalığıdır. Örneğin yürürken derinizdeki, eklemlerdeki ve kaslardaki algılayıcı alıcılar beyne, gözleriniz kapalıyken veya ayaklarınıza bakmasanız bile sağ ayağınızın önünüzde olduğunun farkına varmanızı sağlayan sinyaller gönderir, diyor, South Alabama Üniversitesi'nde profesör ve psikoloji bölümü başkanı Dr. Jack Shelley-Tremblay.
Propriosepsiyon bazen "kinestezi" terimi ile birbirinin yerine kullanılır, ancak bunlar aslında çok farklı algılardır. Kinestezi, kaslarımızın, tendonlarımızın ve eklemlerimizin hareket hissidir.
Örneğin, yürürken beyin, denge oryantasyonunu denetleyen iç kulaktan hareketi algılamak için kuvvet, hız ve vücudunuzun ileriye doğru itilmesi duyumlarını alır. Bedeninize değil, etrafınızdaki manzaraya odaklanmış olsanız bile, bedeninizin hareket halinde olduğu hissinin farkındasınızdır.
Propriosepsiyon ve kinestezi, farklı olsalar da, uzayda kendi bedenlerimizin farkına varmamızı sağlamak için birlikte çalışırlar. Kombine olarak, altıncı his veya sırasıyla altıncı ve yedinci hisler olarak kabul edilebilirler.
Bedeninize değil, etrafınızdaki manzaraya odaklanmış olsanız bile, bedeninizin hareket halinde olduğu hissinin farkındasınız.
Propriosepsiyon Ters Olabilir mi?
Propriosepsiyon denge ve oryantasyonda hayati bir rol oynar, özellikle düz olmayan yüzeylerde dik durmamızı veya yürümemizi sağlar. Golfçülerin salınmalarını mükemmelleştirmelerini ve dansçıların bir kelebeğin zarafetiyle hareket etmelerini sağlar. Shelley-Tremblay, "Normal olarak çalıştığında, onu doğal kabul ediyoruz. Ancak, propriosepsiyonla ilgili en büyüleyici şeylerden biri, başarısız olduğu zamandır." diyor.
Bazen insanlar bu altıncı histe geçici bir bozulma hissederler. Örneğin, bir sahada ayıklık testi yaparak sarhoş olan birini düşünün. Çok fazla alkol nedeniyle vestibüler sistemleri bozulduğundan, propriosepsiyon kaybı hissi yaşarlar ve bu nedenle düz bir çizgide yürümekte veya tek ayak üzerinde dengede durmakta zorlanırlar. Daha kesin bir örnek, kolunuzun üstünde uykuya daldığınızda, kolunuzu uyuşmuş hissedersiniz ve hareket etmeniz zor olur…
Bazen yaralanmalar veya bozukluklar kalıcı bir propriosepsiyon kaybına neden olabilir:
Beyin yaralanmaları
Artrit
Felç
Periferik nöropati
ALS (Lou Gehrig hastalığı)
Parkinson hastalığı
Propriosepsiyon bozukluğu olan kişiler zaman zaman aşağıdaki belirtilerden bir veya daha fazlasını yaşayabilir:
Dengesiz olma hissi
Koordinasyon bozukluğu veya sakarlık
Düşme eğilimi
Yazarken, kalemle çok fazla bastırmak gibi kendi güçlerini tanıyamama
Propriosepsiyonla İlgili Sendromlar
Propriosepsiyonla ilgili iki olağandışı durum vardır:
Yabancı uzuv sendromu: Yabancı el sendromu olarak da adlandırılan bu nörolojik bozukluk, eli veya bacağı etkileyebilir ve uzvun kişinin arzularından bağımsız veya istemsiz olarak hareket etmesine neden olur. İngiliz nörolog Oliver Sacks, "Karısını Şapka Sanan Adam" adlı kitabının bir bölümünde, yatakta bir kadavranın sol bacağını bulmak için uyanan bir hastayı anlatıyor. İğrenen adam, bacağını yataktan itti ve ardından yere düştü. Daha sonra garip bacağın kendisine bağlı olduğunu fark edince çılgına döndü…
Hayalet uzuv sendromu: Amputeleri etkileyebilen bir durum olan hayalet uzuv sendromu, birisi çıkarılan uzuvda duyumlar hissettiğinde ortaya çıkar. Bazıları için acı verici bir deneyim olabilir. Bir adam, hayalet elindeki hissi, ne ağrı kesicilerin ne de hipnozun hafifletemeyeceği sürekli bir sıkma durumu olarak tanımlıyor.
Propriosepsiyon Bozukluklarının Tedavisi
Propriosepsiyon sorunlarını tedavi ederken ilk savunma hattı, altta yatan nedeni belirlemek ve bunu tedavi etmektir. Journal of Athletic Training'de 2017 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre, hareketlilik, kas gücü ve denge duygusuna odaklanan aktiviteler de propriosepsiyonun keskinleşmesine yardımcı olabilir
Bu terapilerden bazıları şunlardır:
Fizik Tedavi
Somatosensoriyel uyarım
Denge egzersizleri
Tai Chi
Yoga
Sonuç olarak, altıncı hissimiz bizden "gizli" olabilir, ancak propriyosepsiyon bize bedenlerimize sahip çıkma duygusu vermede kritik bir rol oynar. Ayrıca onu hafife alabiliriz, ancak onsuz, esasen bedensiz oluruz.
Kaynak: https://health.howstuffworks.com/human-body/systems/nervous-system/proprioception.htm
Comments