Araştırmalar, insanların göz açıp kapayıncaya kadar sahte anılar üretebileceğini gösteriyor.
Amsterdam Üniversitesi liderliğindeki dört deneylik bir dizide, araştırmacılar 534 kişiye Batı alfabesinin harflerini gerçek ve aynalı yönlerde gösterdi.
Bazı katılımcılara, orijinal hafızayı karıştırmak için tasarlanmış rastgele harflerden oluşan bir müdahale slaytı gösterildikten sonra, tüm katılımcılardan ilk slayttaki bir hedef harfi hatırlamaları istendi.
İlk slaytı izledikten yarım saniye sonra, insanların neredeyse yüzde 20'si hedef mektuba dair yanıltıcı bir anı oluşturmuştu; bu 3 saniye sonra yüzde 30'a yükseldi.
İnsan beyni, görmeyi beklediği şeye göre anıları değiştirir. Çalışmaya dahil edilen insanlar Batı alfabesine çok aşina olduklarından, beyinleri harfleri gerçek yönlerinde görmeyi bekliyordu.
Harfler aynalanmış göründüğünde (C yerine Ɔ), insanların yanlızca milisaniyeler geçtikten sonra bile sözde harfi gerçek bir harf olarak hatırlama olasılıkları daha yüksekti.
Araştırmacılar, "Görünüşe göre kısa süreli bellek her zaman az önce algılananın doğru bir temsili değil" diye yazıyor . "Bunun yerine, hafıza, ilk hafıza izinin oluşumundan itibaren görmeyi beklediğimiz şey tarafından şekillendirilir."
Çalışma katılımcılarına bir ekranda altı veya sekiz harf gösterildi. Daha sonra, hedef mektubun yerini işaretleyen bir kutu ile bir 'hafıza ekranı' gösterildi. Ardından, orijinal belleği karıştırmak için tasarlanmış, rastgele harfler içeren bir girişim durumu vardı. Sonunda, ilk slaytta hedef bölgede hangi harfin olduğunu ve bunun bir sahte harf olup olmadığını hatırlamaları istendi.
Araştırmacılar, katılımcılara birden dörde kadar bir puanla anılarına ne kadar güvendiklerini sorarak bunların yanlış tahminler yerine yanlış anılar olduğunu gösterdi.
Araştırmacılar, "Katılımcılar sürekli olarak, büyük bir güvenle, sözde harfli bir hedefin gerçek karşılığını gördüklerini bildiriyorlar" diye yazıyor .
İnsanların sahte bir harfi gerçek bir harfle değiştirme olasılığı, tersinden daha yüksekti, bu da hafıza yanılsamalarının, şeylerin genellikle nasıl göründüğüne dair dünya bilgisi tarafından aracılık edildiğini öne sürüyor.
Araştırmacılar, iki zaman noktasında ölçüm yaparak bu yanlış anıları ilk algıdaki hatalardan ayırdı. Tek fırsat, harflerin yanıp söndüğü 0.25 saniyeydi.
Algı hataları hataların önüne geçseydi, hata oranı 500 milisaniye ve 3 saniye sonra aynı olurdu. Hata oranı zamanla arttığında, bu yanlış anıların oluştuğunu gösteriyordu.
İnsanların, gerçek harfli hedeflere göre sözde harfli hedeflerin yanlış anılarına sahip olma olasılığı daha yüksekti ve hata oranı, zaman ve bellek müdahalesiyle arttı.
Psikolog Elizabeth Loftus ve diğerlerinin yürüttüğü deneylerden , yanlış uzun süreli anıların kolayca üretilebileceğini biliyoruz .
Örneğin yetişkinler, bir alışveriş merkezinde kaybolup çocukken ağlamaya dair canlı ama sahte bir anıyı hatırlamaya ikna edilebilir. Başka bir çalışmada, insanlar hırsızlık veya saldırı gibi suçları işlemekle ilgili yanlış, zengin anılar ürettiler.
Sahte uzun süreli anıların, belleğin iki bölümden geldiğini belirten 'bulanık iz teorisi' tarafından yönlendirildiği düşünülmektedir: Gerçek hayatta ne olduğunu anlatan, kelimesi kelimesine bölüm ve kişinin anlamı yorumladığı ana bölüm.
Önceki bir çalışma, insanlara bir yüz ve bir mesleğin resmi verildiğinde, 'uyuşturucu satıcısı' gibi suç etiketlerini siyahi özelliklere sahip yüzlerle ilişkilendirme olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösterdi, bu da içsel önyargıların anıları şekillendirdiğini gösteriyor.
Başka bir çalışmada, insanlara birbiriyle ilişkili üç veya dört kelimeden oluşan bir liste verildi (şekerleme, uyuklama, yatak ve uyanıklık gibi). İkinci bir liste verildiğinde, katılımcıların orijinal listede olmayan uyku gibi anlamsal olarak ilişkili kelimeleri hatırlama olasılıkları daha yüksekti.
Araştırmacılar, bulanık iz teorisinin kısa süreli hafıza illüzyonlarına da yol açabileceğini ancak "mevcut bulguları tamamen açıklayamayacağını" yazıyor .
Bu deneyler, kelimesi kelimesine bellek girdimizin önceki deneyimler ve beklentilerle anında bütünleştiğini gösteriyor.
Kaynak: https://www.sciencealert.com/your-brain-can-create-a-false-memory-quicker-than-you-think