Paradoks kavramı felsefe başta olmak üzere çeşitli bilim dallarını ilgilendiren bir olgudur. Paradoks, tanım olarak kendi içinde çelişkili gibi görünen ifadelerdir. Bu ifadeler, hem doğru hem de yanlış olarak kanıtlanabilir.
Bir sorunun cevabına ne doğru ne de yanlış diyemiyorsak bir Paradoks ile karşı karşıyayız demektir.
Paradokslar yüzyıllar boyunca insanları büyülemiş ve hayrete düşürmüştür. Paradokslara, Edebiyat, bilim ve Matematik’ten günlük yaşama kadar çok değişik alanlarda rastlanır. Ne tür paradoks olursa olsun ortaya çıkan sorular ve karışıklık hem ilginç, hem de eğlendiricidir.
Giritli bir filozof olan Epimenides ölümsüz bir ifadede bulunarak "Tüm Giritliler yalancıdır." demiştir. Epimenides'in bu ifadesi Epimenides paradoksu olarak adlandırılır. Zaman zaman Yalancı paradoksu veya Giritli paradoksu olarak da anılmıştır.
Paradoks şuradan kaynaklanmaktadır:
1-) Eğer "tüm Giritliler yalancıdır" önermesini doğru kabul edersek, kendisi de Giritli olan Epimenides'in yalancı olması gerekir. Eğer Epimenides yalancıysa, tüm söyledikleri gibi, "tüm Giritliler yalancıdır" önermesinin de yanlış olması gerekir. Önermenin hem doğru hem yanlış olduğu sonucu çıkar.
2-) Eğer "tüm Giritliler yalancıdır" önermesi yanlış kabul edersek, kendisi de Giritli olan Epimenides'in doğru söylüyor olması gerekir. Şu halde, "tüm Giritliler yalancıdır" önermesi doğru olmalıdır. Yine çelişkili bir sonuç çıkar.
3-) Bir önerme hem doğru hem yanlış olamaz.
Büyükbaba Paradoksu
Geçmişe yapılabilecek zaman yolculukları ile ilgili en bilinen paradokstur. Zaman makinanız olsa dahi, geçmişte bir şeyi değiştiremeyeceğinizi kanıtlar.
Zaman yolculuğu yaparak geçmişe gidip, büyük babanızı öldürmeniz sonucunda anneniz ve babanızın hiç olmayışı yani sizin hiç doğmamış olmanız ve bu zaman yolculuğuna aslında hiç çıkmamış olmanızla sonuçlanan bir paradokstur.
Ok Paradoksu
Uçan okun hareketsiz olmasıdır, bu da zamanın anlardan oluştuğu varsayımından kaynaklanır.
Uzayda durağan olan bir oku uzayda uçan oktan nasıl ayırt edeceğinizi düşünün, bunun sadece anlık bir görüntüsüne (anlık bir fotoğrafına) baktığınızda. Herhangi bir fark olur mu?
Hareket gerçekliğine karşı bir argüman olan Ok, uçuş halindeki bir okun nasıl hareket edemeyeceğini gösterir, çünkü "her şey kendisine eşit bir yerdeyken ve hareket eden nesne her zaman şu andaysa o zaman hareket eden ok hareketsizdir. İçinde yaşadığımız her şey, her an şimdiki zaman olduğu için ok uçuşunun herhangi bir anında hareketsiz olduğu için ok aslında hareket edemez.
Genelde paradoksların cevapları yoktur, çünkü oluşan çelişkinin arasında bunu başarmanız imkânsızdır.
Yıkılamaz bir duvara durdurulamaz bir trenin çarptığı zaman oluşacak çelişki (paradoks) gibi, bizim sonucu görmemizi engeller.
Ama zihin kaslarımızı fazlasıyla çalıştırabilir.
Aşağıdaki soruları düşünerek bu egzersizi yapabilirsiniz…
Hiç gerçek olduğundan emin olduğun bir rüya gördün mü? Ya bu rüyadan hiç uyanamasaydın o zaman gerçek dünya ile rüya arasındaki farkı nasıl ayırt ederdin?
Her söylediğinin yalan olduğunu söyleyen biri; yalan mı söylüyordur?
Senin görevin görevi kabul etmek değil. Kabul ediyor musun?
Şu soruya doğru bir şekilde cevap verin (evet veya hayır): Söylediğiniz sonraki kelime 'hayır' mı olacak?
Kaynaklar:
http://brainden.com/
http://www.matematikciler.org/
https://www.ancient.