Dopamin beyinde genellikle "haz kimyasalı" olarak anılır ama bundan çok daha fazlasıdır.
Muhtemelen, birçok Hollywood ünlüsü kadar sansasyonel olan nörotransmiter dopamini duymuşsunuzdur.
İnternetteki çok sayıda makalede, dopamin, insanların yanlış davranışlarının gizli sosu olarak tasvir ediliyor.
Facebook'u yada insatagramı her 20 dakikada bir kontrol etmemizi ve bir video oyununda zombileri öldürmek için saatlerce kanepede oturmamızı sağlayan da budur.
Dopamin genellikle bağımlılık, alkolizm, cinsel istek, kompülsif davranış ve tehlikeli risk alma ile bağlantılıdır. Neden dopaminin bu kadar skandal bir ünü var? Bunun nedeni, dopamin sinyalinin beynin ödül sisteminde önemli bir oyuncu olması ve bizi zevkli hissettiren şeyler yapmamızı ve bunları defalarca yapmamızı sağlaması.
Ancak bu, dopaminin vücudumuzda gerçekleştirdiği sayısız işlevden yalnızca biridir. Motor kontrolü, öğrenme ve hafıza gibi önemli süreçler için de hayati önem taşır. Dopamin sıkıntıları, parkinson ve şizofreni dahil olmak üzere çok sayıda bozuklukta rol oynuyor gibi görünüyor .
Bu yazıda dopaminin ne olduğunu ve beynimizde ve vücudumuzda nasıl çalıştığını açıklayacağız. Ayrıca dopaminin ne olmadığını da açıklayacağız ve kimyasalın etrafında ortaya çıkan bazı mitleri ortadan kaldırmaya çalışacağız.
Dopamin Bilimi
Dopamin İnsan Vücudunda Nasıl Çalışır?
Dopamin Zevkle Nasıl İlişkili?
Dopamin Bağımlılıkta Rol Oynar mı?
Dopamin Bilimi
Daha önce açıkladığımız gibi, dopamin, beyindeki nöronların birbirleriyle iletişim kurmasını ve vücudumuzda olan her şeyi yönetmesini sağlayan nörotransmiterler olarak bilinen 100'den fazla kimyasaldan biridir.
Tüm nörotransmiterler gibi, dopamin de bir nöron ( presinaptik hücre olarak adlandırılır) tarafından sentezlenmesiyle başlayan bir döngüden geçer. Bu hücre, dopamini serbest bırakır ve sinapsa, nöronlar arasındaki boşluğa doğru yüzer ve daha sonra diğer nörondaki reseptörler adı verilen yapılarla temas eder ve bağlanır, bu da daha sonra sinyali ikinci nörona iletir. Dopamin görevini tamamladıktan sonra hızla uzaklaştırılır ve bozulur. Dopaminin beyniniz üzerindeki etkileri büyük ölçüde hangi nöronların dahil olduğuna ve hangi reseptörlerin dopamini bağladığına bağlıdır.
Beynin 100 milyar nöronunun sadece küçük bir kısmı - 20.000 kadar az - dopamin üretir; bunların çoğu, hareketi kontrol etmeye yardımcı olan substantia nigra ve prefrontal korteks gibi orta beyin yapılarında bulunur.
Bu özelleşmiş nöronlar, tirozin adı verilen bir amino asit alarak ve onu bir enzim olan tirozin hidroksilaz ile birleştirerek dopamin üretirler.
Evrimsel tarih açısından dopamin uzun süredir var ve kertenkelelerden insanlara kadar pek çok canlıda bulunuyor. Ancak insanların çok fazla dopaminleri var ve zamanla, daha fazla üretmek için evrim geçirmiş gibi görünüyoruz, muhtemelen agresif ve rekabetçi olmamıza yardımcı olduğu için... Evrimsel psikiyatrist Emily Deans'ın 2011'de yazdığı gibi , "Dopamin, insanları bu kadar başarılı kılan şeydi." Araştırmacılar, insanların diğer primatlardan yaklaşık üç kat daha fazla dopamin üreten nörona sahip olduğunu bulmuşlardır.
Dopamin Ölçümü
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü araştırmacıları, dopamini izlemek için hayvan beyinlerine implante edilebilen, sadece 10 mikron çapında küçük sondalar geliştirdiler. Çok küçük oldukları için yara dokusunun oluşmasına neden olmazlar ve bir yıldan uzun süre işlev görebilirler.
Dopamin İnsan Vücudunda Nasıl Çalışır?
Dopaminin en temel düzeyde ki işlevi, sinyallerin bir nörondan diğerine sinapslardan geçmesini sağlamaktır. Ancak bu üst düzey görüş. Daha yakından bakıldığında, dopamin kullanan ağlar çok sayıda nörondan oluşur ve dopamin salımının etkileri, hangi nöron türlerinin dahil olduğuna ve beş farklı reseptör türünden hangisinin nöronları bağlamak için dopamini kullandığına bağlı olarak değişebilir. Nöronların oynadığı özel rol de bir faktör olabilir.
Dopaminin etkileri, iletişimi kolaylaştırmak için çalıştığı beyinde ve vücutta dört yoldan hangisinin kullanıldığına bağlıdır. Birincisi , vücuttaki motor kontrolüyle ilgili olan nigrostriatal sistemdir . Bu sistemdeki nöronlar çalışmayı bıraktığında, Parkinson gibi rahatsızlıklara yol açabilir.
Bir diğeri ise, beyindeki ventral tegmental bölgeden dorsolateral frontal kortekse uzanan mezokortikal yoldur . Planlama, önceliklendirme, sorumluluk ve diğer yürütme işlevi faaliyetleriyle ilişkili yoldur.
Ayrıca hipotalamus ile hipofiz bezini birbirine bağlayan ve kadın göğsünde süt salgılanmasını engelleyen tuberinfundibular yol vardır. Bu dopamin yolunu bloke etmek emzirmeyi sağlar.
Son olarak, beynin limbik sistemine bağlı, ödülü ve duyguyu kontrol eden ve hipokampus ve medial frontal korteksi içeren mezolimbik yol var . Bağımlılık gibi sorunlarla bağlantılı olduğu için en çok dikkat çeken yoldur.
Dopamin böbrek ve kalp fonksiyonlarında, mide bulantısında ve hatta psikozda rol oynar. Şizofreni için birçok tedavi, dopamini hedeflemektedir .
Yakın zamana kadar, nöronların dopamini kullandığı kesin mekanizmalar hakkında pek bir şey bilinmiyordu. Dopaminin beynin geniş alanlarına yavaşça ve spesifik olmayan bir şekilde yayıldığı ve bu süreçte belirli nöronlarla doğru temasların gerçekleştiği hacim iletimi denen bir şey aracılığıyla gerçekleştiği düşünülüyordu . Ancak 2018'de Harvard Üniversitesi tıp araştırmacıları, bu hücrelerdeki özelleşmiş sitelerin son derece hızlı bir şekilde (milisaniyeler içinde düşünün) ve hassas bir şekilde siteleri hedeflemek için dopamin salgıladığını ortaya koyan bir makale yayınladılar.
Dopamin Zevkle Nasıl İlişkili?
Dopamin haz vermez, zevkin beyni nasıl etkilediğini etkiler.
Dopamin işlevini içeren en eski deneyler 1950'lerde ve 1960'larda James Olds adlı bir araştırmacı tarafından gerçekleştirildi ve sıçanların beyinleri belirli bir alanda elektriksel bir uyarı aldığında, böyle bir hareketi yapmaya devam edeceklerini keşfetti,tekrar tekrar…
Dopamin sinyallerin iletilmesinde rol oynadığı için, bilim adamları başlangıçta zevkle bir ilgisi olduğundan şüpheleniyorlardı . Klinik depresyonu olan kişiler, beyinlerinde düşük dopamin seviyelerine sahip olma eğilimindedir, bu da araştırmacıların, düşük dopamin seviyelerinin bir kişinin daha az zevk almasına neden olduğunu hipotezlemesine yol açtı.
Bu fikir popüler medyada zıplamaya devam etti, çünkü mantıklı görünüyordu. Ancak 1980'lerin sonunda, araştırmalarla çürütüldü. Deneylerde, dopamin hücreleri uyuşturucularla öldürülen hayvanlar, yüz ifadelerinden de anlaşılacağı üzere, şekerin ağızlarına fışkırtıldıklarında hala tadını çıkarıyor gibiydi . Ancak şekerin ek tatlarını aramayacaklardı.
Dopamin haz vermezken, zevkin beyni nasıl etkilediğini etkiler. Ancak bunu nasıl başardığına dair farklı görüşler var. Bir düşünce okulu, dopaminin en büyük etkisinin zevki pekiştirmesidir, böylece beyin, bu sonucu eylemden deneyimleme beklentisi geliştirir . Örneğin, kumarbazlar üzerine yapılan araştırmalar, beyinlerinin, kazanmaya yaklaştıklarında, gerçekte kazandıkları zamanki kadar dopamin aktivitesi yaşadıklarını göstermiştir. Neredeyse kimyasal onları zorluyor, bir dahaki sefere kazanacaklarını söylüyor (son sefer kazanmasalar bile).
Diğer bir görüş ise, dopaminin basitçe beynin bir şeyler yapmak için daha motive hissetmesine yardımcı olduğu ve böylece vücudun bu kolu tekrar tekrar çekecek kadar enerjik hissetmesine yardımcı olduğu.
Dopamin Bağımlılıkta Rol Oynar mı?
Dopamin, birini koluna iğne batırmaya, meth içmeye veya çatlak bir pipodan vurmaya zorlamaz, ne de bir uyuşturucu kullanıcısının kafayı bulmasından duyduğu zevki yaratmaz. Ancak dopamin, bu ilaçları kullanmanın etkilerini güçlendirerek uyuşturucu bağımlılığında rol oynar.
Bir kişi kafayı bulduğunda, beynin ödül ağının bir parçası olan ödüller çekirdeği de dahil olmak üzere striatumdaki nöronlarda dopamin üretiminde bir artışa neden olur. Kimyasaldaki bu artış, nöronların daha fazla bağlantı kurmasını sağlar ve beynin uyuşturucuları zevkle bağlayacak şekilde programlanmasında önemli bir rol oynar, böylece bir ödül beklentisi ve onları tekrar almak için motivasyon geliştirir.
Ulusal Uyuşturucu Bağımlılığı Enstitüsü'nün internet sitesindeki bir makale, "Büyük dopamin dalgalanmaları, beyne, daha sağlıklı hedefler ve faaliyetler pahasına uyuşturucu aramayı öğretir" diye uyarıyor.
Ancak bir kişi belirli ilaçları kullandığında dopamin artarken, bu dalgalanmayı yaşayan herkes illa ki bağımlı olmaz . Bunun yerine, bilim adamları, dopaminin bazı insanların beyinlerini bu ilaçları almak için bir dürtü geliştirmeye programlamak için bir dizi başka genetik, gelişimsel ve / veya çevresel etkilerle birlikte hareket ettiğine inanıyor. Örneğin görüntüleme çalışmaları, bağımlıya dönüşen kişilerin dopamin devrelerinde, onları bağlanmaya karşı daha savunmasız hale getiren farklılıklar olabileceğini buldu.
Uyuşturucu kullanılarak üretilen dopamin, yemek yeme veya başka bir normal aktiviteden kaynaklanan dopamin tepkisinden çok daha yoğun ve uzun sürelidir. Ayrıca yemekten farklı olarak, uyuşturucuların dopamin tepkisi eylem bittiğinde durmaz. Dopaminin taşması, yüksek olan şeydir.
Bir bağımlı tekrar tekrar uyuşturucu kullandığında, buna tepki olarak beyni değişir. Bazı dopamin reseptörlerini kapatarak dopamin üretimindeki artışı telafi etmeye çalışır. Ancak bu sadece durumu daha da kötüleştirir. Beyin hala uyuşturucunun yarattığı zevki istemeye programlanmıştır, bu nedenle bir bağımlı, etkiyi çoğaltmak için giderek daha fazla uyuşturucu kullanmak zorundadır. Ek olarak, dopamin reseptörlerinin kapatılması, bir bağımlının sadece uyuşturucu almaktan değil, herhangi bir faaliyetten aldığı zevk miktarını azaltır - anhedoni adı verilen bir durum . Bu aynı zamanda bir kişiyi daha fazla eroin atmaya veya giderek daha fazla meth içmeye itebilir çünkü artık başka hiçbir şey iyi hissettirmiyordur.
Son olarak, daha az dopamin reseptörüne sahip olmak dürtüsellikteki bir artışla ilişkilidir, bu da bir bağımlının yüksek haz peşinde giderek daha pervasız davranışa girmesine yol açabilir.
HER ZEVK BAĞIMLILIK YAPMAZ
2017 New York Times makalesinde, iki psikoloji profesörü, zevkli aktiviteler dopamin üretimini teşvik ederken, salınan miktarın aktiviteye göre büyük ölçüde değiştiğini belirtti. Bir video oyunu oynamanın, bir dilim pizza yemek kadar dopamin salgıladığını, meth gibi bir uyuşturucunun 10 kat daha fazla salınmasına neden olduğunu söylediler. American Journal of Psychiatry'de yayınlanan bir araştırmaya atıfta bulundular ve video oyunu oyuncularının en fazla yüzde 1'inin bağımlılık özelliklerini sergileyebileceğini buldular.
Kaynaklar:
Adelson, Rachel. "Dopamin ve Arzu." Amerika Psikoloji Derneği. Mart 2005. (30 Eylül 2018)
Angier, Natalie. "Bir Motivasyon Molekülü, Dopamin Görevinde Önemlidir." New York Times. 26 Ekim 2009. (30 Eylül 2018) https://nyti.ms/2zH0Jzg
Bell, Vaughn. "Dopamin hakkındaki seksi olmayan gerçek." Muhafız. 2 Şubat 2013. (30 Eylül 2018)
Brookshire, Bethany. "Dopamin _________." Kayrak. 3 Temmuz 2013. (30 Eylül 2018)
Davidow, Bill. "İnternet Bağımlılığının Nörobilimini Suistimal Etmek İnternet Bağımlılığının Sinirbilimini Kullanmak." Atlantic. 18 Temmuz 2012. (30 Eylül 2018)
Dekanlar, Emily. "Dopamin Astarı." Psikoloji Bugün. 13 Mayıs 2011. (30 Eylül 2018)
Ferguson, Christopher J. ve Markey, Patrick. "Video Oyunları Bağımlılık Yapmaz." New York Times. 1 Nisan 2017. (4 Ekim 2018)
Jiang, Kevin. "Dopamin Sıfırlama." Harvard Tıp Fakültesi. 1 Şubat 2018.
Juleson Erica. "Dopamin Seviyelerini Doğal Yollarla Artırmanın En İyi 10 Yolu." Sağlık hattı. 10 Mayıs 2018. (30 Eylül 2018)
https://science.howstuffworks.com/life/inside-the-mind/human-brain/dopamine.htm