"Güneş dışı gezegenler" olarak da adlandırılan ötegezegenler, diğer yıldızların yörüngesinde dönen dünyalardır. Yere dayalı ve uzaya dayalı gözlemevlerinde binlerce olası ötegezegen bulundu. 4.000'den fazla ötegezegen doğrulandı; astronomların gezegen olduklarından emin olabilmeleri için yaklaşık 3.800 aday daha gözlem bekliyor. Gökbilimciler, diğer yıldızların etrafında trilyonlarca gezegen olabileceğini tahmin ediyor.
Ötegezegenler Hakkında Gerçekler
Bilinen ötegezegenler bir dizi boyut, kütle ve yörünge pozisyonunda yer alır. Boyutlar ve kütleler, Dünya'dan daha küçük ve daha az kütleli olanlardan süper Jüpiter türlerine kadar değişir. Yörünge konumları, ana yıldıza çok yakından çok uzaklara kadar değişir.
Gökbilimciler uzak ötegezegenlerin etrafındaki atmosferleri bulmaya ve ölçmeye başlıyorlar. Bu, bu gazlı zarflarda hangi gazların bulunduğunu anlamalarını sağlar.
Diğer özelliklerin yanı sıra gökbilimciler, dış gezegenlerin yüzey sıcaklıklarını, yörüngelerini, manyetik alanlarını ve renklerini ölçebilir. Tespit yöntemleri geliştikçe, uzak dünyalar hakkında daha fazla bilgi edinebilecekler.
En az bir ötegezegenin bir dış uyduya sahip olduğu, bir diğerinin ise yıldızına çok yakın yörüngede dönerken buharlaşırken arkasında bir malzeme izi bıraktığı tespit edildi.
Katı bir gezegenin yüzeyinde sıvı suyun bulunabileceği bir yıldızın etrafındaki bölgeye yaşanabilir bölge denir. O bölgede yörüngede dönen dünyalar, yaşamın desteklenebileceği başlıca adaylar olarak kabul edilir.
Güneş benzeri yıldızların yüzde 22'sinden fazlasının yaşanabilir bölgelerinde Dünya büyüklüğünde gezegenler var. Bunlar, olası yaşam taşıyan dünyaları aramaya konsantre olmak için önemli yerlerdir.
Kepler Misyonu uzak dünyaları araştırmak için başlatıldı. Aramaya bugün de devam ediyor. Uzak dünyaları bulan diğer görevler arasında Hubble Uzay Teleskobu, Avrupa Uzay Ajansı'ndan CoROT görevi, WISE görevi ve Herschel uzay aracı yer alıyor. Yere dayalı gözlemevleri, uzak dünya arayışının önemli bir parçası olmaya devam ediyor.
Ötegezegen Türleri
Gökbilimciler ötegezegen türlerini şu şekilde gruplandırır: Dünya boyutunda, Dünya benzeri, Süper Jüpiterler, gaz devleri, Dünya boyutunda kayalık dünyalar, kayalık devler, Süper Dünyalar, mini Neptünler ve gaz cüceleri.
Dünya boyutunda ve Dünya benzeri ötegezegenler, boyut olarak gezegenimize benzer olanlardır, Dünya benzeri gezegenler ise benzer atmosfer ve yüzeydeki olası sıvı su dahil olmak üzere gezegenimizle ortak birçok özelliğe sahiptir. Bunlar, kayalık Dünya boyutundaki dünyaları ve kayalık devleri içerir.
Süper Dünyalar, ana dünyamızdan daha büyük olan ve Dünya'dan daha fazla kütle içeren Dünya tipi gezegenlerdir. Aynı sistemde bulunan gaz veya buz devlerinden daha az kütlelidirler. İlk süper Dünya, 1992'de 1275+12 pulsarının yörüngesinde bulundu.
Gaz devi ötegezegenler aleminde, süper Jüpiterler, Jüpiter'den çok daha büyük olan devlerdir. Mini-Neptünler genellikle gaz cüceleri olarak adlandırılır ve genellikle Uranüs veya Neptün'den daha küçüktür. Dünya kütlesinin 10 katı kadar kütleye ve çok kalın atmosferlere sahip olabilirler.
Ötegezegen Örnekleri
Gamma Cephei Ab: Tespit edilen ilk ötegezegen, 1998'de Gamma Cephei yıldızının çevresinde bulundu. Daha iyi tespit tekniklerinin geliştirildiği 2003 yılına kadar doğrulanmadı.
PSR 1267+12 B ve C: İlk pulsar gezegenler. Bunlar, bir süpernova olarak patlayan devasa bir yıldızın hızla dönen kalıntılarının yörüngesinde 1992'de bulundu. Gökbilimciler bu sistemde üçüncü bir gezegen buldular ve hala bu gezegenlerin ne zaman oluştuğunu ve süpernova patlamasından nasıl kurtulduklarını anlamaya çalışıyorlar. Gezegenlerden biri bir Süper Dünya.
51 Pegasi b: Güneş gibi bir yıldızın etrafındaki ilk gezegen. Gökbilimciler, yer tabanlı bir tesis olan Fransa'daki Observatoire de Haute-Provence'ı kullanarak buldular. Bu gezegen aynı zamanda "sıcak Jüpiter" olarak da bilinir çünkü çok sıcak gaz devi tipi bir dünya gibi görünmektedir.
Kepler 11-f: Güneş benzeri bir yıldızın yörüngesinde döner ve Dünya'nın en az 2,3 katı kütleye sahiptir. Düşük yoğunluğu ve olası hidrojen-helyum atmosferi nedeniyle bir gaz cücesi olabilir.
Mu Arae c: Ana yıldızı Mu Arae'ye çok yakın yörüngede dönen sıcak Neptün tipi bir gezegen. Bu keşfedilen ilk sıcak Neptün.
Kaynak:
https://exoplanets.nasa.gov/